KÜÇÜK KAN DOLAŞIMININ KEŞFİ

1924’te Almanya’da Albert Ludwigs Üniversitesinde tıp tarihi araştırmaları yaparken Mısırlı tabib Dr. Muhyiddin Eltavî, Berlin’deki Purusya Kütüphanesinde “İbn Sina’nın Kanun’undaki Anatomi Üzerine Açıklama” (Şerhu Teşrîhi Kanûn İbn Sînâ) adlı elyazma Arapça bir eser buldu. İbnü’n-Nefîs’e ait anatomi, patoloji ve fizyoloji hakkındaki bu eser, en iyi bilimsel çalışma olarak değerlendirildi. Bu keşif, o zamana kadar atlanmış önemli bir bilimsel gerçeği gün yüzüne çıkardı: Küçük kan dolaşımının ilk tarifi.

Küçük kan dolaşımının keşfi, ilginç ve tartışmalı bir konudur. Bu keşfin Avrupa’da 16. yy.da Servetus Vesalius, Colombo ve sonra da Wiiliam Harvey ile başladığına inanılır. Bununla birlikte eski yazmaların ortaya çıkması ile bu konudaki keşif, 13. yy.daki İbnü’n-Nefis’e ait olduğu kabul edilir.

İbnü’n-Nefis olarak tanınan Alaeddin Ebu Hasan Ali ibn Ali el-Hazm ed-Dimeşkî, 1213’te Şam’da doğdu. Nureddin Zengî tarafından kurulmuş Bimâristân-ı Nurî’de (dönemin hastanesi) eğitim gördü. Tıptan başka fıkıh, edebiyat ve kelam tahsil etti. Böylece bir tabib olmanın yanında Şafi fıkhında uzman oldu. 1236’da Mısır’a geçti ve en-Nasrî ve sonra da el-Mansurî hastanesinde çalıştı. Sultanın özel hekimi ve baştabib oldu. 1288’de vefat ettiğinde evini ve kütüphanesini Mansurî hastanesine vakfetti.

En hacimli eseri 300 ciltlik eş-Şâmil fi’t-Tıb adlı kitabıdır, ancak ölümü üzerine yarım kalmıştır. Eserin bir nüshası Şam’da mevcuttur. Göz hekimliği üzerine olan çalışması, bu sahaya geniş ve önemli bir katkı sağlar. En tanınmış eseri Mucezu’l-Kanûn ise İbn Sinâ’nın Kanun adlı eserinin özetidir. Bunlardan başka birçok eseri olan İbnü’n-Nefis’in diyetin sağlık üzerine etkilerini ele aldığı orijinal eseri, Kitabu’l-Muhtar fi’l-Ağdiyye adlı kitabıdır.

İbnü’n-Nefis’in tıp ilmine en orijinal katkısı, tarihte büyük önemi olan küçük kan dolaşımının keşfidir. O, akciğerin yapısını tarif eden, bronşların tasvirini yapan, vücut içinde hava ve kanın karşılıklı etkileşimini doğru şekilde anlatan ilk kişidir. O ayrıca kalp kasını besleyen koroner atardamarların bu fonksiyonu ayrıntılı şekilde ele alır.

Bu konuda kabul edilen önceki teori, miladî 2. yy.da yaşamış Galen’e aitti. Buna göre; kalbin sağ yanına ulaşan kan görünmez gözenekler yoluyla sol yanın bölmesine gelir, burada hava ile karışır ve ruhu oluşturur, daha sonra da vücuda dağıtılırdı. Galen’e göre toplardamar sistemi ile atardamar sistemi tamamen ayrıydı ve görünmeyen gözenekler vasıtasıyla temasa geçerlerdi.

1628’de William Harvey, laboratuarda doğrudan hayvanlar üzerinde gözlem yaparak kanın akciğerin sol kısmına geçtiğini ve oradan kalbe döndüğünü ortaya koydu.

Yaşadığı dönemde takdirle yad edilen ve “ikinci İbn Sina” olarak anılan İbnü’n-Nefis’in görüşleri diğer Müslüman tabibler tarafından takip edildi. 1344’te Sedidüddin Muhammed ibn Mes'ud el-Kazeruni ve 1350’de Ali ibn Abdillah Zeynu’l-Arab el-Misri, İbnü’n-Nefis’in küçük kan dolaşımı ile ilgili keşfini anlamış ve eserlerinde tekrar etmişlerdi. Bu durum keşfin İslam dünyasındaki hekimler tarafından yaygın olarak bilindiğini gösterir.

“İbn Sina’nın Kanun’undaki Anatomi Üzerine Açıklama” adlı eserin modern zamanlarda yeniden keşfinden kısa bir süre sonra bilim tarihçiliğinin babası George Sarton, bu keşfin önemini şöyle ifade eder:

“Eğer İbnü’n-Nefis’in teorisinin otantikliği onaylanırsa bu onun önemini ciddi şeklide artıracaktır. Çünkü o William Harvey’in asıl öncüsü ve Orta Çağın en büyük fizyologu olarak kabul edilmelidir.”

------------------------------

Haberin Doğrusu En Güncel Haber

Haberin Doğrusu, Bursa haber, Bursa son dakika, Doğru haber, Son dakika, Bursa iş dünyası, Bursaspor, Bursa hava durumu, Bursa nöbetçi eczaneler, Bursa ekonomi haberi, Bursa kapalıçarşı, Bursa trafik durumu