İNSANI YÖNETEN SÜRÜNGEN

Eh ben ne diyeyim sana Atlas. Sen hangi akla hizmet koca Zeus’a savaş açtın. Hayır yetmedi Herkül’ü de kandırmaya çalıştın. Yav koca adam oldun azıcık mantıklı işlerle uğraşsana. Olan yine sana oldu, bel ve boyun fıtığından kıvranıp duruyosun şimdi.”

Tabii o zamanlar prefrontal korteks bu kadar gelişmiş(!) değil. Bizim ergenus Atlas’us da eski beyni ne diyorsa onu yapıyor.

Peki nedir marifetleri bu eski beynin?

Beyin sapına yakın bölgede olan sürüngen beyni rutin davranışları ve alışkanlıkları yönetir. Sürüngen beyinin zaman kavramı yoktur; “anı yaşa” ma heveslisidir.

Beynin otomatik pilotta olan davranışlarından sorumlu olan bu bölge koşullanmalar üzerine çalışan, ödül-ceza mekanizmaları ile motivasyonu arttırıp azaltabilecek bağlantılar kurar. Duygusal tepkilerde limbik sistemle birlikte çalışan bu bölge aynı zamanda bağımlılıklardan ve alışkanlıklardan da sorumludur. Zevk veren şeyleri yapma, hoşuna gitmeyen durumlardan uzaklaşma arzusu sürüngen beynin “savaş-kaç-don” komutuyla gerçekleşen bir davranış biçimidir.

Bu eski arkadaşın anladığı altı uyarıcı sistem vardır:

BENMERKEZCİDİR: Pragmatiktir, hedoniktir, narsisistin önde gidenidir. Yararı olmayan, haz alamadığı şeyler onun için önem arz etmez. Freud’un tanımladığı şekliyle mekânın sahibi “id”in yerleşkesi burasıdır. Agresiftir, damarına basılmaya görsün fena kapışır. Acelecidir; her istediği hemen olsun ister.

- Bak aha buraya yazıyom! O Selahattin buraya gelecek. Ayaklarıma kapanıp benden özür diliycek. Yoksa bu iş biterrr. Söyleyin ona gelirken barışma hediyesi elmas set istiyom. Yoksa bu iş biter. Bana ne asgari ücretle çalışıyosa. Gece de çalışsın kazansın. Yoksa bu iş biter.

ZITLIKLARA KARŞI DUYARLIDIR: Eski beynin dikkatini çekmek için önce/sonra, riskli/güvenli, onunla/onsuz gibi zıtlıklar yaratmak gerekir. Ya fiesta ya siesta modundadır.

-Elini sıcak sudan soğuk suya sokturmadım Nalan, daha ne istiyon?”

+Ama Nazife’nin kocası onu her yaz Miami’ye tatile götürüyo Nurettin. Biz anca ananlara Manisa’ya. Benim Nazife’den neyim eksik?

-Bu ekonomik krizde ne tatili Nalan. Ha Mimami, ha Manisa, ne fark eder ki! Ben o tatil parasıyla iki yıl kira öderim.

SOMUT VERİLERE İHTİYAÇ DUYAR: Soyut düşünmeye vakit ayıramaz çünkü. Karmaşık işlemlerden anlamaz, basit, sade, anlaşılabilir verileri kolayca işler.

-Hanımlarr! Sizin için mucizevi bi krem getirdim. Teee Afrika’nın Amazon ormanlarından. Aha böyle yüzüne sürüyon. Yarım saate kırışıklıkların yeni cilalı parke gibin dümdüz oluyoo. Son beş tane kaldıı. Alanın elinde kalıyoo, kaçırmaa!

+Alıyom hepsini alıyom, Melahat’e kalmasın.

BAŞLANGIÇ VE SONA ODAKLIDIR: Tembelin tekidir. Başlangıç ve bitişteki bilgileri kaydederken aradaki bilgi veya detayları hatırlamak için enerjisini harcamaz.

-Sülüman abi! Şimcik biz bu malları satarkene polis bizi yakalarsa kaç yıl yerik?

+Yav sen orasını ne düşünüyon, polis gelirse tabana kuvvet, gelmezse paralar cukka, sonra ver elini Kasımpaşa.

GÖRSEL UYARANLARA DİKKAT KESİLİR: “Arkamda gözüm var” benzetmesi boş değildir. Bu eski beyne bağlı optik sinirlerden kaynaklıdır. Eski beyin bir uyaran gördüğünde sadece iki milisaniyede durumu algılarken evrimden taze çıkmış neokorteksin algılama süresi beş yüz milisaniyedir. “Neokorteks düşünene kadar eski beyin dereyi geçer.”

-Selooo! Şu otların arasındakiii…

+ Amaninnn, yılan o yılannn, kaççç İsmail kaaçççç.

-Yav boşuna telaş ediyonuz, sopa o sopaaa.

DUYGUSALDIR: Sulu gözün önde gidenidir; ota, böceğe ağlar. Ona akla, mantığa uyan yüzlerce şey söyle tınlamaz, ama duygularına nokta atışı yaptın mı tüm sistemde fişekler çakar. Aklına koyduğunu yapmak için bütün duyguları harekete geçirir.

-Ayyy Mehmeeett! Bak Seda abla ne diyo; “pırlanta her kadının hakkı” diyoo! Benim hakkım değil mi şu incecik parmaklarımda beşi bi yerde.

+Hatun beşi bi yerde mi kaldı? Ayrıca o kolye değil miydi yav?

-Valla onu bunu bilmem Mehmet. (Hüngüürrrr!) Sen o beşi bi yerdeyi parmağıma takmazsan benim başım beş ay ağrır.

Velhasıl efendim! İlkel beyni fena gömdük ama hakkını verelim; bizi hayatta tutmak için en cesurca davranışları sergilemekten kaçınmaz. Olmazsa olmazdık anlayacağınız.

Haberin Doğrusu En Güncel Haber

Haberin Doğrusu, Bursa haber, Bursa son dakika, Doğru haber, Son dakika, Bursa iş dünyası, Bursaspor, Bursa hava durumu, Bursa nöbetçi eczaneler, Bursa ekonomi haberi, Bursa kapalıçarşı, Bursa trafik durumu