Tanrı kapısı; beyin-beden-ruh

Mantra-zikir, çakra-letaif, meditasyon-tefekkür, ibadet-ritüel gibi yöntem ve ifadelerin anlamları farklı olsa da ortak amaca hizmet etmesi, kozmik bilincin insan bilincindeki farklı yorumlanış biçimlerinin zenginliğidir diye düşünüyorum.

Örneğin Hint felsefesinde ortaya çıkan mantra ile birtakım sesler tekrar edilerek bilinç düzeyinin yükselmesi ve şifalanma hedeflenir. Tasavvuf felsefesindeki zikir ise; Allah'ın isimlerini tekrar (tesbih) ederek -o ismin frekansına girip- ihtiyaç olan enerjiyi ya da tecelliyi almayı hedefler.

Bedensel hastalıklarda ya da yaşamla ilgili sorunlarda mistik inanışa göre vücudun enerji merkezleri olan çakralar reiki, meditasyon, yoga gibi yöntemlerle açılırken tasavvufta ise çeşitli zikirlerle -çakraya karşılık gelen- letâifler açılmaya çalışılır. Tasavvufi ezoterik öğretilerde zikir esnasındaki rabıta ve tefekkür hali, silsile-i meşayih vasıtası ile Nefha-i İlahi’nin (tecelli, kozmik bilinç, evrensel enerji) başka bir ifade ile küll-i irade makamı olan Allah’ın ruhunun insanın cüz-i iradesine yönelen akış yollarını açmış olur. Mistik ve tasavvufi öğretilerde paralellik gösteren 7 çakra ya da 7 letâifi açmaya çalışan insan, nefsin 7 mertebesini geçip nirvanaya veya kamile (safiye) makamına varmayı hedefler. Böylelikle insan, “id”in veya ilkel beynin dürtüselliğinden kurtularak tekâmülünü tamamlamaya ya da insan-ı kâmil olmaya çalışır.

Peki, anlatırken karışık deneyimlerken çok keyifli olan tüm bu yöntemler sırasında insan beyninde neler olur?

Meditasyon sırasında “aşkın deneyim” yaşayan insanların beyinlerindeki faaliyet artışına ilişkin 1980 yılında bilişsel sinirbilimci Michael Persinger "Tanrı Başlığı" adını verdiği bir deney düzenlemiş ve yüksek yoğunlukta manyetik alan içeren deney başlığından deneklerin temporal loblarına sinyaller göndermiştir. Deney sonunda denekler Tanrı’yı veya mistik duyguları hissettiklerini ifade etmişlerdir. Bu deney, insan beyninde bir “Tanrı Kapısı” olduğunu düşündürmektedir.

Daha sonraları sinirbilimci Richard Davidson, Budist rahiplerle yaptığı çalışmalarda "aşkın deneyim", "meditatif zihin" sırasında çektiği EEG ve fMRI larda meditasyonun sadece kısa dönemde beynin çalışma şeklini değiştirmekle kalmadığı uzun dönemde de beyinde kalıcı değişikliklere neden olduğu, eğitilmiş bir zihin ya da beynin eğitilmemiş olandan fiziksel olarak farklı olduğu sonucuna varmıştır.

Beynin sol temporal lobunda, mistik duygular sırasında faaliyet artışı olduğunu düşünen ünlü sinirbilimci Ramachadran ise; temporal lob epilepsisi hastalarının nöbet geçirirken “kutsal varlık hissi”, “Tanrı ile doğrudan iletişime geçme duygusu” gibi manevi deneyimler yaşadıklarını gözlemlemiştir.

Meditatif faaliyetler sırasında beyin dalgalarında görülen değişikliklere dair deneyler literatürde mevcuttur. Bu tür deneyimleri yaşayan insanlarda beynin üç boyutlu uzay ve beden algısından sorumlu olan parietal loblarda faaliyet azalması gözlemlenmiştir. Bu da maddi dünyanın sınırlarını ortadan kaldıran bir durumdur ki; tasavvufta zamandan ve mekândan münezzeh olma ya da bast-ı zaman tayy-ı mekân ayrıcalığı veya tanıdık ifadeler ile zamanda yolculuk, astral seyahat olarak yorumlanabilir.

Uzun süreli aşkın deneyimlerde gerçekleşen beynin insula bölgesindeki faaliyet artışı, kalınlaşma, epifiz bezindeki değişiklikler; ibadet, ritüel, reiki, meditasyon gibi yöntemlerin hem zihinsel hem de ruhsal olgunluk, yüksek bilişsel işlevler, duygusal farkındalık, kontrol, akıl yürütme, geleceği öngörme ve sezgilerin güçlenmesi gibi konularında etkili olduğuna dair sonuçlar barındırmaktadır.

Tüm bunlardan yola çıkarak; felsefe, sinirbilim, tasavvuf, mistisizm gibi birbirinden farklı işleyişlere sahip yöntemlerin ortak evrensel bilginin ya da kozmik bilincin farklı yorumlanış biçimlerine rağmen benzer eksende ilerlediği sonucuna varabiliriz.

İşte tam da bu nedenden; bilgiyi seküler anlayış ve dogmatik bir tavırla reddetmek yerine; öğrenmeyi, farklı bakış açıları ile bakmayı, farkındalık kazanmayı seçen açık bir akıl ve kalp için, evrensel enerjinin “Hakikat Kapısı” sonuna kadar açılır. Ne mutlu o kapıdan girebilene.